نویسنده:محمودرضا کریمی شهری، اعظم شکاری اسفهلان، سعیده نوربخش
ویراستار ترویجی و ادبی: علیمراد سرافرازی
مدیر داخلی: شیوا پارسانیک
تهیه شده در: مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، مؤسسهتحقیقات گیاه پزشکی کشور، سازمان حفظ نباتات کشور، دفتر شبکه دانش و رسانه های ترویجی
ناشر: نشر آموزش کشاورزی
شمارگان: 2600 جلد
نوبت چاپ: اول/ 1396
قیمت: رایگان
مسئولیت صحت مطالب با نو یسنده است.
سفیدک داخلی (کرکی) انگور
مقدمه
کشور ایران یکی از سرزمین های اولیه کشت انگور در جهان و دهمین تولیدکننده
انگور دنیاست، که حدود 3/ 3 درصد از کل تولید انگور دنیا را
به خود اختصاص داده است. انگور شهرستان کاشمر در خراسان رضوی
معروفیت زیادی دارد. همچنین انگور آذربایجان غربی، قزوین، تاکستان و
شاهرود نیز مرغوب است.انگور جزو محصولات کم آب بر است و ضایعات کمی دارد. البته انگور
در تمامی مراحل رشدی از غوره گرفته تا کشمش مورد استفاده قرار می
گیرد. همچنین آب انگور یکی از محصولات مورد علاقه مردم است که به
میزان بالایی از آن استفاده می کنند. انگور در هر دو مرحله شیرین و ترش
نیز مصرف بالایی دارد. در بین ارقام مختلف و متنوعی که در ایران تولید
می شوند رقم بیدانه کشمشی )سلطانی( از بهترین ارقام خشکباری انگور در
دنیا و از معروفیت جهانی برخوردار است. محصول این رقم به خاطر
اهمیت صادراتی آن به صورت کشمش و شیره و حتی تازه خوری در بین
سایر ارقام انگور، رقم غالب به شمار می رود . بیماری
سفید داخلی انگور که عامل آن قارچی با نام علمیPlasmopara viticola Berk. & Curt. Berl. & Toniاست، یکي از مخرب ترین بیماري هاي انگور در جهان است. این بیماری در انگورکاریيهایی که دارای آب و هوای مرطوب باشند خسارت شدیدتری می رساند.
بیماری سفید دروغی انگور بدون شک بومی آمریکاست و از طریق قلمه ها
و کلون های انگور به سمت شرق انتقال یافته است. ابتدا در سال 1836
این بیماری در امریکا گزارش شد. اگر بیماری در اوائل فصل اتفاق بیافتد
خوشه ها و میوه های تازه تشکیل شده و حدود 50 – 75 درصد محصول ازبین می رود . در اوائل سال 1870 انگورهای فرانسه از تهدید شته فیلوکسرا
که از امریکا به اروپا وارد شده بود در امان نماند.گونه های انگور آمریکائی نسبت به اروپائی نسبت به تغذیه و خسارت
این شته مقاوم تر هستند. بنابراین ارقام آمریکائی به اروپا معرفی شد
و در ضمن سفید داخلی نیز از آمریکا به اروپا راه پیدا کرد. انگورهایآمریکائی Vitis lambrusca نسبت به انگورهای اروپائی Vitis vinifera
کمتر به بیماری سفید داخلی انگور مبت می شوند. ارتباط بین سفید ک ک ا
داخلی و شرایط آب و هوائی متغیر است و مدت زمان خیس ماندن سطح
برگ و همچنین مدت زمان طولانی رطوبت نسبی بالا برای آلودگی و
اسپورزائی روی انگور نقش دارد.
علائم بیماری و نحوه خسارت سفیدک داخلی انگور
خسارت اولیه:
علائم اولیه سفید داخلی بر روی اندام های هوائی دیده می شود. در سطح رویی
برگ ها ابتدا لکه هاي زرد رنگ پریده، نیمه شفاف و روغني که دارای
حاشیه نامنظم هستند ، دیده می شود. این لکه ها به تدریج به هم پیوسته
و در قسمت وسیعي از پهنک حالت سوختگی بخود می گیرند. در سطح
زیرین برگ ها درست در پشت لکه های رویی، علائم به صورت پوشش کرکي
نرم و خاکستري تشکیل مي شوند. پیچک و شاخه هاي جوان
نیز ممکن است آلوده شوند و سطح آنها را کر هاي سفید رنگ مي پوشاند. این
شاخه ها بعداً قهوه اي شده و از بین مي روند. آلودگی برگ ها مهم ترین منبعي برای
آلودگی حبه ها و نیز محل زمستان گذرانی قارچ است. برگ ها در صورت آلودگی
شدید خزان می کنند و این خزان زودرس باعث کاهش میزان ذخیره مواد
قندی در میوه و نیز کاهش استحکام جوانه های زمستان گذران می شود.غوره
هاي جوان، هنگام تشکیل خوشه نیز ممکن است مورد حمله ي
قارچ عامل بیماری قرار گیرند. در این صورت پوشش کرکي سفید رنگي روي آنها را مي پوشاند و پس از مدتی چرمي، کمي چروکیده و قهوه اي مي شوند.انتهای سرشاخه هایآلوده، ضخیم، خمیده و بد شکل میشود و بر اثر اسپورافشانی به رنگ سفید درمیاید، سرانجام قهوه ای و خشک میشود.علائم مشابهی روی دمبرگ، پیچک و گلآذین جوان هم دیده می شود. اگر عاملبیماری درآغاز تشکیل این اندا مها حمله کند، رشد آنها متوقف شده، نهایتاً به رنگ قهوه ای درآمده، خشک شده و میافتند.
در سطح پوست حبه ها لکههای نکرونیک دیده میشود که رنگ آنها قهوهای متمایل به تیره است.صدمه قارچ به پوست میوه و نکروز شدن آنها
باعث ترکیدگی حبهها میشود و راه نفوذ قارچهای دیگر را فراهم میسازد.حمله بیماری به حبه هادر اوایل تشکیل، باعث ریزش زیاد از حد حبههای تازه شده و خوشه تنک میشود.گرچه حساسیت حبههای انگور نسبت به بیماری با افزایش سن و نزدیک شدن به دوره رسیدن کمتر میشود، اما آلودگیمحور خوشه میتواند منجر به آلودگی حبههای مسن خوشه پوسیدگی
قهوه ایبدون تولید اسپور شود. حبههای آلوده درمقایسه با حبه های سالم سخت باقی می مانند و به تدریج تا مرحله رسیدن نرمیشوند.این قبیل حبههای آلوده به آسانی میریزند و جای آنها روی دم میوه باقی میماند، در این حالت قسمتی از محور خوشه و گاهی تمام خوشهممکن است بریزد.آلودگی خوشهها موجب ریزش حبه ها،کثیف شدن و ترکیدگی آنهامی شود و گاهی همراه با پوسیدگی و ترکیدگی همراه است.
شروع آلودگی
عامل سفیدک داخلی انگور در طی زمستان تقریباً زمانیکه برگی روی درختانوجود ندارد به صورت ائوسپوردیده می شود. در اواخر تابستان ائوسپورها مکررا در روی برگ های شدیدًا آلوده تکثیر می یابند و از منابع اصلی وآلوده کنندهبرگ های انگور در سال آینده خواهند بود. تغییرات آب و هوائی و همچنیننوع خاک در جوانه زنی و رسیدگی ائوسپورها دخالت دارند. مطالعات اولیه رویائوسپورها رسیده نشان داده است که اگر حداقل درجه حرارت روزانه بالای 10 درجه سانتی گراد، بارندگی بالای 10 میلی متر روزانه و حداقل 10 سانتی متر رشد سرشاخه باشد، ائوسپورها جوانه می زنند و بیماری بوجود خواهد آمد. اینقاعده سه تا ده نامیده می شود.
شرایط برای آلودگی
اسپورانژیوفورهای قارچ Plasmopara viticola با آزاد سازی زئوسپورها
جوانه می زنند و در صورت تماس با میزبان قدرت آلوده کنندگی دارند. جوانه
زنی وآلودگی فقط زمانی که سطح برگ مرطوب باشد اتفاق می افتد. مدت
زمان خیس ماندن برگ برای آلودگی به درجه حرارت بستگی دارد. نظیر آنچه
در انگور اروپایی رخ می دهد اگر مجموع درجه حرارت مدت زمان ی
که برگ ها مرطوبهستند به 50 درجه سانتی گراد برسد برگ ها آلوده خواهند شد. اسپورزائی عاملسفیدک کرکی یا داخلی غالباً در تاریکی و شب اتفاق می افتد و به طور واضحنور محیط از اسپورزایی جلوگیری می کند. برای تولید اسپورانژ رطوبت نسبیحداقل 93 درصد روی برگ لازم است ولی اسپوانژیوفورها با حداقل 33 درصدرطوبت در پشت برگ قادر به تشکیل هستند و نور مانع تشکیل آنها نمی شود.
منابع اینوکولوم
دو منبع اینوکولوم در خصوص این بیماری وجود دارد:
الف- ائوسپور: ائوسپورها برای مدت 7- 10 سال می تواند روی برگ های
افتاده در سطح خاک باقی بمانند. در شرایط گرما و رطوبت کافی ائوسپورها به
شکل ماکرو اسپورانژ تبدیل شده و مدت طولانی می توانند در این حالت باقی
بمانند. شکل سوم ائوسپورها که قادر به تولید زئوسپور است از طریق آب و باران
انتشار می یابد و تولید آلودگی های اولیه روی برگ می کند.
ب- لکه های زرد روغنی: درست در مقابل لکه های روغنی در پشتبرگ توده سفید رنگ تشکیل می شود که حاوی اسپورانژ و زئوسپوراست و می تواند توسط آب و باران در محیط منتشر شود. تولید اسپورانژدر شب اتفاق میا فتد.
علائم شناسايي بیماری سفیدک کرکی
1-وجود لكه هايزرد كمرنگ با ظاهري روغني و يا رنگ زرد مايلبه قهوهاي رو يا زير برگ، اسپورهای قارچ به صورت متراکم و سفید بارشد پنبه ایدر سطح زیرین برگ ها.
2 – ضخيم و خميده شدن انتهاي سرشاخه هاي
آلوده (سر عصايي)كهدر اثر اسپورافشاني ابتدا سفيد و سرانجام قهوه ايشده و میخشكد.
3 – علائم مشابهي روي دمبرگ ها، پيچك ها و گلآذين
هم ديده مي شود كه اگر در جواني اين اندام ها مورد حمله عامل بيماري قرار گيرند، نهايتا قهوهاي شده، میخشكند و ميافتند.
4 – حبههاي جوان و مسن در ارقام داراي ميوه سفيد رنگ، پس از آلوده
شدن خاكستري ميشوند و در ارقام داراي ميوه سياه رنگ، صورتي ميشوند
مدیریت مبارزه با بیماری سفیدک داخلی انگور
برای کنترل این بیماری به سه موضوع نوع قارچ کش، زمان مبارزه و
تکنیک مبارزه باید توجه کرد.
این سه عامل به صورت زنجیروار به همدیگر مرتبطند. بهتر است
استفاده از قارچ کش های سیستمیک بعد از آلودگی و یا قبل از ظاهر شدن
علائم لکه زرد روغنی صورت گیرد. در شرایط گرم و مرطوب حداکثر پنج
روز بعد از آلودگی باید از قارچکشهای سیستمیک استفاده شود. شاخه
جوان به بیماری سفیدک داخلی انگور بسیار حساس است و کنترل آن
روی سرشاخه های جوان می تواند از آلودگی های ثانویه جلوگیری نماید.
دستورالعمل کنترل بیماری سفیدک داخلی انگور
در صورتی که علائم لکه روغنی شدید باشد سمپاشی در باغات تاثیر
چندانی در کاهش خسارت ندارد.
-2 استفاده از سیستم پیش آگاهی با استفاده از داده های هوا شناسی
مطمئن ترین راه مبارزه با این بیماری است.
3-کنترل علف های هرز باغات و تنک کردن و هرس برگ ها و سر شاخه هایی
که نزدیک به خاک هستند. این عملیات به خاطر تهویه دهی بیشتر درختان انگور
صورت می گیرد و چون آلودگ ی
های اولیه از طریق خاک انجام می شود مطمئناً
نحوه هرس درختان انگور و فاصله دادن برگ ها و سر شاخه ها از سطح خاک
می تواند در کنترل بیماری نقش داشته باشد. درضمن هر چه درختان انگور در
معرض آفتاب بیشتری باشند آلودگی بیماری شدت کمتری خواهد داشت.
-4 هرس و جمع آوری برگ های آلوده و انهدام وسوزاندن برگ های
جمع آوری شده.
-5 استفاده از ترکیبات شیمیایی کم خطر. شروع سمپاشی با توجه به
شرایط آب و هوائی حداقل 2- 3 هفته قبل از گل باید صورت گیرد.
-6 استفاده از ترکیبات مسی مانند اکسی کلرور مس ) 3 در هزار(،محلول بردو، اکسید مس ) این قارچکش
ها احتمال سوزانندگی روی
برگ ها را دارند(.
-7 پس از ريزش گ ل
و تش يكل ميوه با قار چ
كش فوزتيل آلومينيم +
فلوپ كيوليد )پروفايلر( 5/ 2 در هزار يا كاپتان 3 در هزار.
-8 استفاده از قارچکشهای
مانکوزب و کاپتان. مانکوزب حداقل 66 روز
قبل از برداشت سمپاشی روی انگور باید متوقف شود ولی کاپتان کم خطر
است و تا دو هفته قبل از برداشت نیز می توان استفاده کرد.
-9 قارچ کش سیستمیک استروبیلورین مانند فلینت ( Flint ). این قارچ کشبرای این بیماری در ایران به ثبت نرسیده است ولی برای سفیدک سطحی یا
پودری به ثبت رسیده است.
-10 قارچ کش سیستمیک ریدومیل مانکوزب. این قارچکش
نیز بعد
از مرحله تولید لکه های روغنی و اسپورزایی عامل بیماری تاثیر چندانی
ندارد و در طی چهار روز اولیه آلودگی باید مصرف شود. این قارچ کشنیز در ایران بر روی این بیماری به ثبت نرسیده است. حداقل زمان
مصرف قارچ کش( آخرین سمپاشی) روی انگور 66 روز قبل از برداشت
انگور است.
11 فسفوروس اسید کنترل خوبی روی سفیدک دروغی دارد. مشکل باقی
مانده روی محصول ندارد ولی احتمال سوزانندگی روی برگ را دارد. مانند
قارچ کش اگریفوس که در پسته کاربرد دارد.
-12 توصیه می شود در مناطقی که هر ساله این بیماری به صورت
اپیدمی وجود دارد بعد از برداشت میوه نیز یکبار سمپاشی به خاطر کاهش
منابع اینوکولوم سال آینده صورت گیرد.
توصیه های ترویجی
– رعایت روش كنترل زراعي، بهداشت گياهي و كنترل مكانیكي به عنوان
اقدامات پیشگیرانه، مانع از مصرف بی رویه سموم خواهد شد. با این شیوه
هزینه هایکشاورز کمتر می شود و محیط زیست نیز آلوده نخواهد شد.
– هدایت تاکها
روی داربست و استفاده از روش های نوین باغبانی در
تاکستان ها مد نظر قرار گیرد.
– برای استفاده صحیح از سموم و زمان مبارزه حتماً طبق نظر کارشناس مراقبت و پیش آگاهی اقدام شود